Mainīt
valodu
Play audiofileda
Bier og biavl
2
Býflugur og býfluguhald

Carl-Gustav Hardonk Nissen

Tulkojums uz fēru valodu Asta Wolles
3
4

Mennesket har altid elsket biernes honning. Et 8000 år gammelt hulemaleri fra Spanien viser et menneske, der tager honning direkte fra en bikube.


Play audiofile

Fólki hevur altíð dámað hunang. Á einum 8000 ára gomlum holumálningi í Spania sæst ein persónur, sum tekur hunang beinleiðis úr einum býflugubøli.

5
6

I middelalderen brugte man honning som et sødemiddel, da man ikke havde adgang til sukker, som vi har i dag. Man kan sagtens bruge honning i stedet for sukker i f.eks. bagværk.


Play audiofile

Í miðøld varð hunangur nýttur at søta við, tí ikki var eins lætt at fáa fatur á sukri, og tað er í dag. Tað ber væl til at brúka hunang í staðin fyri sukur, t.d. tá tú bakar.

7
8

Man kan holde bier på mange forskellige måder. Biernes huse kalder man for bistader. I det fri bor bierne i bikuber, de selv laver i hule træstammer eller lignende.


Play audiofile

Tað ber til at hava býfluguhald upp á fleiri ymiskar mátar. Tey eftirgjørdu býflugubølini verða rópt býfluguhús. Úti í náttúruni búgva býflugurnar í býflugubølum, sum tær sjálvar gera sær í tómum viðarbulum ella øðrum líknandi.

9
10

Bierne bygger altid i sekskanter (hexagon). Derfor har biavleren sat tynde vokstavler i  bistadet, som bierne bygger videre på. Når bierne har bygget pladen op til den rigtige tykkelse, kan den bruges til yngel, pollen eller honning. De hvide prikker i midten af cellen er et æg, dronningen har lagt.


Play audiofile

Býflugurnar byggja altíð í sekskantum (hexagon). Tí hevur býflugubóndin sett tunnar vokstalvur í býfluguhúsið, soleiðis at býflugurnar halda fram at byggja í teimum. Tá býflugurnar hava bygt talvuna, so hon hevur røttu tjúkdina, kann hon brúkast til antin yngul, pollen ella hunang. Hvíti bletturin á myndini er eitt egg, sum drotningin hevur lagt.

11
12

Midt på sommeren, når der er flest bier, kan et stade indeholde op mod 60.000 bier. Bistadet indeholder tre forskellige typer af bier: Dronning, droner og arbejderbier. Dronningen er den største bi.


Play audiofile

Á hásumri, tá flest býflugur eru í húsinum, kunnu tær vera slakar 60.000 í tali. Í húsinum eru trý ymisk sløg av býflugum: Drotning, kallbýflugur og arbeiðarar. Drotningin er hin størsta býflugan.

13
14

Der er kun én dronning i et bistade. Hun lægger kun æg. Droner er der kun få af. De skal parre sig med dronninger fra andre bistader for at sprede stadets gener. De fleste bier er arbejderbier. De opfostrer yngel, henter pollen og nektar og lave det til honning. Dronningen bestemmer biernes køn.


Play audiofile

Í hvørjum húsi ella bøli er bert ein drotning. Hon leggur bara egg. tað eru bert fáar kallbýflugur. Tær para seg við aðrar drotningar fyri at spreiða ílegurnar. Nógv tann størsti parturin er arbeiðarar. Teir fostra yngulið, sanka pollen og nektar og gera tað til hunang. Drotningin stýrir, hvat kyn býflugurnar hava.

15
16

Biavleren arbejder med bierne fra foråret til efteråret. Biavleren kigger bl.a. efter, om bierne har “pollenbukser” på. “Pollenbukser” kalder man de små kugler af blomsterstøv, som bierne har samlet på bagbenene.


Play audiofile

Býflugubóndin fæst við býflugurnar frá um várið til um heystið. Hann hyggur t.d. eftir, um býflugurnar eru í “pollenbuksum.” Tær smáu kúlurnar av pollendusti, sum býflugurnar hava savnað á bakbeinunum, verða kallaðar “pollenbuksur.”

17
18

Bier besøger mange blomster på én flyvetur. Hver gang en bi besøger en blomst, får den lidt blomsterstøv på kroppen, som den tager med til en anden blomst. Dette kaldes bestøvning. Dette er meget vigtigt for planterne.


Play audiofile

Býflugurnar vitja nógvar blómur hvørja ferð, tær flúgva. Hvørja ferð ein býfluga vitjar eina blómu, fær hon eitt vet av blómudusti á kroppin, og tað fylgir so við henni til eina aðra blómu.Hetta eitur at dusta, og tað er sera týðandi fyri planturnar.

19
20

I starten af sommeren begynder bierne at indsamle honning til vinterforråd. Biavleren kigger til bierne ca. en gang om ugen for at se, om bierne har det godt.


Play audiofile

Tíðliga um summarið fara býflugurnar undir at savna saman hunang til vetrarføði. Býflugubóndin hyggur til býflugurnar umleið eina ferð um vikuna fyri at kanna eftir, um tær hava tað gott.

21
22

Biavleren kigger ofte på, om der er plads nok. Bliver pladsen for trang, laver bierne en dronning ekstra. Halvdelen vil så forlade bistadet og sætte sig i et træ eller i en busk. Det hedder, at de “sværmer”. Ingen ejer en sværm, så den må alle tage med hjem og og putte i et tomt bistade.


Play audiofile

Býflugubóndin kannar ofta, um býflugurnar hava nóg mikið av plássi. Hava tær ikki tað, gera tær eina drotning aftrat. Síðani fer helvtin av teimum úr býfluguhúsinum og setir seg á eitt træ ella ein runn. Tá er tað, at tær sveima. Eingin eigur ein býfluguriðil, so hvør sum helst kann taka hann við til hús og koyra hann í eitt tómt hús ella bøli.

23
24

Biavleren høster honning når ⅔ af tavlerne er forseglede med voks. Voksen fjernes og tavlerne slynges i en honningslynge. Honningen kommer i en spand, hvor den røres, til den er klar til at komme på glas.


Play audiofile

Tá ⅔ av talvunum eru forseglaðar við voksi, fer bóndin at taka hunang. Voksið verður tikið burturúr, og talvurnar verða sentrifugeraðar í eini hunangssentrifugu. Síðani verður hunangurin latin í eina spann og rørt verður, til hann kann stoytast í gløs.

25
26

De fleste bier dør i løbet af sommeren. Resten får en sukkermasse som erstatning for honningen om efteråret. Om vinteren passer bierne sig selv. De sidder i en klump, hvor temperaturen er 30-35℃. De bevæger sig meget langsomt for at spare på energien.


Play audiofile

Flestu býflugurnar doyggja, tá komið er út á summarið. Restin livir av einum sukurdeiggi í staðin fyri hunang um heystið. Um veturin eru býflugurnar friðarligar. Tær sita í einum klumpi, har hitin er 30-35 stig. Tær flyta seg sera seint fyri at spara orku.

27
28

De fleste høster honning to gange om året. Der findes mange typer honning: Rapshonning, blomsterhonning, lynghonning og mange flere.


Play audiofile

Tey flestu taka hunang tvær ferðir árliga. Tað eru nógv sløg av hunangi: Rapshunangur, blómuhunangur, lynghunangur og fleiri aftrat.

29
30

Hvis vi ikke havde bier, ville træer, blomster og bærbuske efterhånden uddø, og vi ville ikke kunne få den dejlige mad frugttræer giver. FNs verdensmål nummer 15 handler om at beskytte “Livet på land”.


Play audiofile

Um ongar býflugur vóru, høvdu trø, berjarunnar og blómur spakuliga doyð út, og vit høvdu ikki kunna fingið tær frálíku fruktirnar frá frukttrøunum. ST-heimsmál nr. 15 snýr seg um at verja “lívið á landi.”

31
32

Derfor skal vi passe på bierne og sørge for, der findes rigeligt med blomster i naturen og ikke bruge plantegifte, som dræber bierne. Mange kan ikke se forskel på en hveps og en bi. Kan du?


Play audiofile

Tí eiga vit at verja býflugurnar og syrgja fyri, at tað eru nógvar blómur í náttúruni og ikki nýta blantueitur, sum býflugurnar doyggja av. Mong duga ikki at síggja mun á eini vespu og eini býflugu, dugir tú?

33
Bier og biavl

Foto/ Myndir/ Asseq/ Valokuva/ Guvvieh/ Nuotraukos/ Photo:
S1: Pexels.com + globalgoals.org
S4: Jose Morella - es.wikiloc.com
S6: Taccuino Sanitatis - 14. årh. - commons.wikimedia.org
S8+10+12+20+24+26+28: Carl-Gustav Hardonk Nissen
S14: Franz Schmid - pixabay.com
S16: Pixnio.com
S18: Tim Hill - pixnio.com
S22: Berit Hardonk Nissen
S30: Globalgoals.org
S32: Ralph - Pixabay.com + David Hablützel - pexels.com
Forrige side Næste side
X