fo
IS
DA
KL
SV
FO
Skift
språk
språk
foklVill djór í Íslandi
2
Islandimi uumasut nujuartat
Svanhvít Hreinsdóttir
Översatt till grönländska av Agapeta Skifte Jensen
4
Í Íslandi eru fá vill djór samanborið við onnur lond. Orsøkin er, at Ísland er ein oyggj langt frá øðrum londum, og tí er trupult hjá djórunum at koma higar.
Islandimi nunani allanisut uumasunik nujuartarpassuaqanngilaq. Pissutaavoq Islandi qeqertaagami nunanut allanut ungasissumiittoq, taamaattumik uumasunit ornikkuminaatsumiittoq.
6
Í sjónum við Ísland eru tvey kópasløg, steinkópur og láturkópur. Steinkópur er allastaðni við Ísland, hann er 1,5-2 metrar langur og vigar um 100 kilo. Láturkópur er sjáldsamari, og hann er eisini størri. Fyrr varð nógvur kópur veiddur, kjøtið varð etið og skinnið nýtt.
Islandip sineriaani puisit assigiinngitsut marluk uumasuupput, tassaasut “spættet sæl” aamma “gråsæl”. “Spættet sæl Islandip sineriaani tamani naammattuugassaavoq. 1,5-2 meteritut takitigivoq, 100 kiilutut oqimaatsigaaq. “Gråsælen” qaqutigoorneruvoq anginerullunili. Siornatigut puisinniartoqartarsimavoq, nerineqartarlunilu amia atorneqartarsimalluni.
8
Revurin er einasta súgdjórið, sum var í Íslandi undan fólkunum. Sannlíkast hevur revurin verið her síðani síðst í farnu ístíð. Hann verður eisini nevndur hvítrevur og fjallrevur.
Islandi inunnik najugarineqanngikkallarmalli terianniaq uumasuulersimavoq. Ilimagineqarpoq sikuinnaanerup kingulliup naajartulerneraniilli uumasuulersimavoq.
10
Revurin er allastaðni í Ísland. Summir revar eru brúnir alt árið, meðan aðrir eru grábrúnir á sumri og hvítir á vetri. Revurin ger sær holu við fleiri útgongdum. Har føðir hann 4-10 ungar í senn.
Islandi tamarmi terianniaqarpoq. Terianniat qalipaataat assigiinngitsuupput. Ilaat aasami kajortuusarput ukiumilu qaqortuullutik. Terianniaq sisiliortarpoq, arlariinnik isertarfilinnik. Tassani 4-10-nik piaqqisarpoq.
12
Minkurin kemur upprunaliga úr Norðuramerika. Hann kom til Íslands í 1931, tí menn ætlaðu at ala minkar í búrum og selja skinnini. Nógvir minkar sluppu leysir og spjaddu seg um alt landið. Minkurin er ágangandi og dugir væl at veiða sær føði.
Minki amerikap avannaaneersuugaluarpoq. 1931-mi Islandimut eqqunneqarpoq, iniliani piaqqiorteriarlugu amia tunisarniarlugu. Inilianiit animmat nuna tamakkerlugu siammarpoq. Qaasuttuuvoq piniallaqqillunilu.
14
Rotta ella brún rotta kom til Íslands umleið 1750 og var fyrst at síggja í Reykjavík. Hon er uttan iva komin við skipum úr Evropa. Í dag er hon allastaðni og mest við strendurnar og á ruskplássum.
1750-p missaani teriarsu-aq Islandimut pivoq, Reykjavikimilu takune- qaqqaarluni. Europamiit umiarsuarnut ilaalluni nunnissimassangatinneqarpoq. Ullumikkut sumi tamaaniippoq. Immap killingani eqqaavinnilu uumasuuvoq.
16
Í Íslandi eru tvey músasløg. Heimamúsin heldur til nær fólki, etur alt, ið hon kann sodna, og oyðileggur ofta mat. Hagamúsin heldur til í náttúruni eins væl og í bygdum øki. Hon etur fræ og smákykt. Mýs eru uml. 6-12 cm. og leggja nógvar ungar.
Islandimi terissat assigiinngitsut marluk uumasuupput. Illup iluanimioq, inuit qanillugit uumasuuvoq, sunalu tamaat nerisarisarpaa. Orpippassuarmioq pinngotitami uumasuuvoq Illunut aamma qanittumi. Sullernit naratsillu nerisari. Teriaq 6-12 cm angitigaaq.
18
Reindjór vórðu fyrstu ferð flutt til Íslands í 1771 úr Noregi, og nøkur ár seinni komu fleiri. Í dag eru um 3000-4000 djór, og tey halda til á Eysturlandinum. Á sumri eru reindjórini í fjøllunum, men á vetri koma tey oman í bygdirnar.
1771-mi tuttu Norgemiit Islandimut eqqunneqarpoq, ukiualuillu qaangiummata amerlaninngorput. Ullumikkut 3000-4000 missaaniipput. Kangianiinnerupput. Aasami qutsissumiittarput ukiukkullu inuit najugaat qanittarpaat.
20
Á heysti er loyvt at skjóta ávíst tal av reindjórum, tí annars verða tey ov nógv í tali. Fólk skulu gjalda fyri at veiða reindjór.
Ukiakkut amerlassutsit aalajangersimasut kisimik piniarneqarsinnaalersar-put, amerlivallaannginniassammata. Akileeqqarrlutik tuttunniartarput.
22
Islansip imartaani uumasut suut uumasuussangatippigit?
Vill djór í Íslandi
Foto/ Myndir/ Asseq/ Valokuva/ Guvvieh: S1: Tanya Simms - pixabay.com S4: Commons.wikimedia.org S6: Kai Kalhh - pixabay.com S8: Skeeze - pixabay.com S10: Diapicard - pixabay.com S12: Mwanner - commons.wikimedia.org S14: Silvia - pixabay.com S16: Laurana Serres-Giardi - commons.wikimedia.org S18: Alexandre Buisse - commons.wikimedia.org S20+22: Pxhere.com
© 2018 atlantbib.org
X